Pilihan raya umum
Pada hari Isnin, perdana menteri sementara Datuk Seri Ismail Sabri Yaakob akhirnya menggesa pilihan raya umum, membubarkan Parlimen ke-14 yang tidak pernah berlaku sebelum ini dalam peristiwa yang membawa kepada pembubarannya.
Perjalanan ke pilihan raya umum ke-15 (PRU15) bermula hampir lima tahun lalu. Pada Mei 2018, Malaysia mencipta sejarah apabila Barisan Nasional (BN) — satu-satunya kerajaan yang dikenali negara sejak merdeka — jatuh tanpa diduga kepada Pakatan Harapan (PH).
Sejak itu, negara telah menyaksikan kejatuhan dua kerajaan campuran berturut-turut dan peletakan jawatan sama banyak perdana menteri dalam tempoh 18 bulan, yang dianggap sebagai krisis politik paling teruk yang pernah dilihat negara.
Malaysia kini mesti mengadakan pilihan raya umum dalam tempoh 60 hari selepas pembubaran atau sebelum 9 Disember, menurut Perkara 55(4) Perlembagaan Persekutuan.
Untuk mengingatkan pembaca tentang peristiwa penting yang membawa kepada ini, Malay Mail telah menyusun kronologi peristiwa sejak 2018 menjelang PRU15.
Selepas PRU14
Pada 9 Mei 2018, gabungan PH menewaskan BN yang telah memerintah Malaysia sejak 1957, memecahkan pemerintahan tanpa gangguan selama 61 tahun.
Sehari kemudian, Tun Dr Mahathir Mohamad mengangkat sumpah sebagai perdana menteri ketujuh negara – memegang jawatan itu untuk kali kedua yang tidak pernah berlaku sebelum ini dan menjadi pemimpin terpilih tertua di dunia – untuk mengetuai pentadbiran baharu PH.
Pada 12 Mei, bekas perdana menteri Datuk Seri Najib Razak meletak jawatan sebagai pengerusi BN, selepas mengetuai gabungan itu kepada satu-satunya kekalahan dalam pilihan raya umum.
Pada 16 Mei, Presiden PKR Datuk Seri Anwar Ibrahim telah diberikan pengampunan diraja dan dibebaskan penjara awal sambil menjalani hukuman lima tahun atas kesalahan liwat. Anwar juga dikemukakan sebagai pengganti segera Dr Mahathir, dalam satu pengaturan yang akhirnya akan memusnahkan kerajaan PH.
‘Sheraton Move’ yang terkenal
Kira-kira dua tahun selepas PH berkuasa, tuntutan dan tekanan agar Dr Mahathir menyerahkan kawalan kerajaan kepada Anwar menjadi semakin lantang, khususnya penyokong Anwar berdasarkan janji sebelum pilihan raya yang dibuat pada 2018.
Pada 21 Februari, majlis presiden PH (termasuk Anwar) sebulat suara bersetuju bahawa Dr Mahathir harus membuat keputusan mengenai tarikh penyerahan, seolah-olah menghentikan spekulasi yang berterusan mengenai peralihan kuasa yang menjadi perbalahan.
Bagaimanapun, selepas mesyuarat majlis presiden PH yang ditakdirkan, beberapa ahli parlimen daripada kedua-dua gabungan — PH dan BN — mula membincangkan membentuk kerajaan campuran baharu dengan menuntut kerusi majoriti dan sokongan di Dewan Rakyat tanpa melalui pilihan raya umum.
Beberapa ahli parlimen PKR yang diketuai oleh timbalan presiden PKR ketika itu, Datuk Seri Mohamed Azmin Ali, kemudian bertemu dengan beberapa ahli parlimen dari PAS dan Umno di Sheraton Petaling Jaya, pada 23 Februari, dalam apa yang kemudiannya dikenali sebagai “Langkah Sheraton” .
Pada 24 Februari, pemimpin tertinggi daripada rakan gabungan PH — PKR, DAP, dan Parti Amanah Negara — mengadakan mesyuarat tergempar dengan Dr Mahathir, yang Parti Pribumi Bersatu Malaysia (Bersatu) kemudiannya mengumumkan keluar daripada gabungan itu.
PKR juga akan mengumumkan bahawa ia telah memecat Azmin dan kemudian naib presiden Datuk Zuraida Kamaruddin, manakala 11 Ahli Parlimen termasuk kedua-duanya secara berasingan menegaskan bahawa mereka telah meletak jawatan daripada PKR dan PH untuk membentuk blok bebas di Parlimen.
Berikutan pengunduran Bersatu, PH akhirnya kehilangan majoriti mudah parlimen, mencetuskan kejatuhannya sebagai kerajaan yang memerintah selepas hanya 22 bulan berkuasa.
Dr Mahathir juga kemudiannya akan mengumumkan peletakan jawatannya sebagai pengerusi Bersatu dan sebagai perdana menteri pada 24 Februari.
Dengan Kabinet Dr Mahathir dianggap dipecat, Yang di-Pertuan Agong Al-Sultan Abdullah Ri’ayatuddin Al-Mustafa Billah Shah kemudiannya mengadap semua 222 Ahli Parlimen termasuk pemimpin parti politik untuk mengukur sokongan mereka kepada perdana menteri baharu pada 25 Februari.
Pada 26 Februari, Dr Mahathir bercita-cita tinggi mencadangkan kerajaan perpaduan nasional di bawah kuasa peribadinya, yang akan mengumpulkan penggubal undang-undang daripada parti-parti saingan untuk dilantik sebagai anggota Kabinet baharu.
Dengan kerajaan sementara masih ada, Istana Negara mengumumkan Agong tidak dapat mengenal pasti mana-mana Ahli Parlimen yang mendapat sokongan majoriti untuk menjadi PM setakat 28 Februari.
Separately, an informal coalition comprising BN, Bersatu, PAS, and Parti Bersatu Rakyat Sabah publicly endorsed Bersatu president Tan Sri Muhyiddin Yassin as PM candidate.
Pada 29 Februari, Istana Negara mengumumkan mengangkat sumpah Muhyiddin sebagai PM kelapan negara selepas Baginda berpandangan bahawa Muhyiddin mendapat sokongan majoriti, berikutan representasi yang diterima daripada ahli parlimen bebas serta pemimpin parti politik.
Muhyiddin mengangkat sumpah sebagai PM pada 1 Mac, sebelum mengukuhkan lagi pakatan politik tidak rasminya dengan pesaing PH menjadi kerajaan campuran yang kemudiannya dinamakan semula kepada Perikatan Nasional (PN).
Beberapa negeri yang dikuasai PH — Johor, Melaka, Perak dan Kedah — turut mengalami perubahan dalam kerajaan negeri masing-masing apabila Perikatan memperoleh majoriti dalam dewan undangan negeri yang berasingan dengan penggubal undang-undang bertukar pihak.
Pandemik Covid-19 2020-21
Walaupun kerajaan campuran baharu selepas kejatuhan PH, ketidakstabilan politik berterusan sepanjang 2020 dan ke 2021, diburukkan lagi oleh pandemik Covid-19.
Perintah Kawalan Pergerakan (PKP) di seluruh negara diikuti dengan Pengisytiharan Darurat telah diisytiharkan sebagai sebahagian daripada langkah pembendungan kerajaan di tengah-tengah pandemik yang semakin teruk, yang mengecewakan ahli parlimen Pembangkang yang cuba membentangkan undi tidak percaya seawal Mei 2020 .
Beberapa ahli parlimen Bersatu daripada puak Dr Mahathir telah dipecat oleh Muhyiddin juga kerana duduk bersama Pembangkang semasa sidang khas sehari untuk titah ucapan Agong untuk membuka sidang baharu.
Pada 23 September, Anwar kemudian mendakwa beliau telah menguasai “majoriti yang kuat, menggerunkan, meyakinkan” dan seterusnya menegaskan bahawa kerajaan PN “sudah hampir tamat”.
Anwar akhirnya akan gagal membuktikan “majoriti yang menggerunkan” ini menjelang Disember 2020, dan kekal sebagai ketua Pembangkang persekutuan sehingga pembubaran Parlimen pada hari Isnin.
Antara Julai dan September 2020, krisis politik juga muncul di Sabah, yang memuncak pada pilihan raya negeri mengejut selepas gabungan pimpinan BN dan Parti Warisan Sabah kedua-duanya mendakwa mempunyai majoriti untuk membentuk kerajaan, yang membawa kepada pembubaran DUN.
Pilihan raya Sabah juga akan menyaksikan perubahan dalam kerajaan, apabila gabungan Gabungan Rakyat Sabah — terdiri daripada parti komponen Perikatan dan BN — memenangi majoriti mudah.
Seterusnya, Tan Sri Tengku Razaleigh Hamzah dari Umno kemudian mengeluarkan kenyataan umum bersama Dr Mahathir menolak pembentangan Belanjawan oleh kerajaan Muhyiddin, menjadi yang pertama daripada Umno mengisytiharkan penarikan sokongan mereka pada Disember 2020.
Seorang lagi ahli parlimen Umno — Ahli Parlimen Machang Datuk Ahmad Jazlan Yaakub — mengikutinya dalam mengumumkan penarikan balik sokongannya kepada kerajaan PN, yang akhirnya menyebabkan paras sokongan yang jelas jatuh di bawah 111 yang diperlukan pada masa itu untuk mengekalkan kerajaan.
Ini tidak pernah diuji di Parlimen, bagaimanapun, kerana percubaan untuk membawa undi tidak percaya telah dikecewakan.
Pada 12 Januari 2021, Agong memperkenankan pengisytiharan Darurat negara Muhyiddin kononnya berusaha untuk membendung wabak itu, berkuat kuasa dari 12 Januari hingga 1 Ogos 2021.
Dengan pengisytiharan Darurat, Parlimen secara rasmi digantung dan tiada pilihan raya boleh diadakan walaupun Umno telah menarik balik sokongan parlimen.
Rasa tidak puas hati yang semakin memuncak dalam gabungan itu, khususnya daripada Umno, semakin memuncak apabila Ahli Parlimen Padang Rengas, Datuk Seri Mohamed Nazri Abdul Aziz menjadi Ahli Parlimen Umno ketiga yang menarik balik sokongan kepada Muhyiddin.
Pada Februari 2021, dua Ahli Parlimen PKR — Ahli Parlimen Julau Larry Sng dan Ahli Parlimen Tebrau Steven Chong — bertukar bebas dan mengisytiharkan sokongan mereka kepada kerajaan PN, sekali gus memberikannya sokongan yang cukup untuk mengekalkan majoriti di Parlimen.
Sebulan kemudian, naib presiden PKR ketika itu dan ahli parlimen Kuala Langat Xavier Jayakumar mengumumkan pembelotannya kepada PN, mengimbangi tiga penarikan sebelum ini oleh Umno.
Ketiga-tiga ahli parlimen PKR yang disebut di atas kemudiannya akan dikaitkan dengan parti politik yang baru ditubuhkan, Parti Bangsa Malaysia.
Pada Julai 2021, rombakan kecil Kabinet berlaku, yang dilihat sebagai usaha Muhyiddin untuk menenangkan Umno yang semakin mendakwa diketepikan oleh pentadbirannya walaupun menyokongnya.
Sehari selepas rombakan itu, Presiden Umno Datuk Seri Ahmad Zahid Hamidi mengumumkan pihaknya secara rasmi menarik balik sokongan kepada Muhyiddin berkuat kuasa serta-merta, dengan alasan kegagalan kerajaan membendung wabak itu, rasa tidak puas hati terhadap tindak balas ekonomi dan pelanjutan PKP.
Bagaimanapun, naib presiden Umno dan timbalan PM yang baru dilantik Datuk Seri Ismail Sabri Yaakob berkata majoriti majlis tertinggi Umno tidak bersetuju dengan arahan presiden untuk menarik balik sokongan kepada Muhyiddin di tengah-tengah pandemik semasa kerana ia bukan “langkah yang munasabah”.
Parlimen bersidang semula pada 26 Julai buat kali pertama pada 2021, untuk sesi khas lima hari tetapi sidang akan bertukar huru-hara dan sesi ditamatkan lebih awal kerana kes positif Covid-19 dikesan dalam kalangan penggubal undang-undang.
Kejatuhan Perikatan dan perpecahan dalam Umno
Pada awal Ogos 2021, Ahmad Zahid sekali lagi mengumumkan penarikan sokongan Umno terhadap Muhyiddin, yang memuncak dengan peletakan jawatan dua menteri Umno daripada Kabinet, iaitu Ahli Parlimen Lenggong Datuk Seri Shamsul Anuar Nasarah dan Ahli Parlimen Parit Sulong Datuk Seri Noraini Ahmad.
Sehari kemudian, Muhyiddin bersama Ismail Sabri mengadakan ucapan khas, di mana bekasnya mengumumkan bahawa beliau tidak akan meletakkan jawatan dan akan membentangkan usul keyakinan untuk membuktikan kesahihan jawatannya di Dewan Rakyat pada September.
Perpecahan mula timbul dalam Umno, antara ahli parlimen Umno yang menyokong Muhyiddin dan mereka yang menentangnya.
Pada 13 Ogos, Muhyiddin — seperti pendahulunya Dr Mahathir — menawarkan beberapa siri konsesi besar kepada parti Pembangkang, termasuk Anwar, dalam usaha untuk membentuk kerajaan perpaduan menjelang undian keyakinan yang dijangkakan dijadualkan pada September.
Ini telah ditolak sebulat suara dan Kabinet Muhyiddin akhirnya dibubarkan pada 16 Ogos selepas ahli Kabinet yang masih ada menyerahkan peletakan jawatan mereka kepada Agong, menamatkan kemelut jawatan perdana menteri yang hanya berlangsung selama 17 bulan.
Proses penggantian yang sama berlaku, dengan Seri Paduka memohon Ahli Parlimen untuk mencalonkan PM baharu melalui akuan berkanun pada 18 Ogos.
Ismail Sabri kemudiannya akan dilantik sebagai PM kesembilan selepas menerima sokongan parlimen tipis daripada 114 ahli Parlimen untuk membentuk kerajaan baharunya pada 20 Ogos.
Memorandum persefahaman untuk sokongan bipartisan
Pada September, PM Ismail Sabri dan Ketua Pembangkang Anwar bersetuju menandatangani memorandum persefahaman (MoU) mengenai kerjasama dwipartisan dan mencadangkan pembaharuan untuk kerjasama dan kestabilan politik yang lebih baik semasa wabak itu.
Antara terma yang ditetapkan dalam MoU itu ialah pilihan raya umum tidak akan diadakan sebelum 31 Julai 2022.
Ketika kestabilan politik kelihatan kembali normal di peringkat persekutuan, krisis politik sedang melanda Melaka, memuncak pada pilihan raya kecil DUN Melaka selepas empat ADUN menarik balik sokongan mereka kepada ketua menteri pada 4 Oktober.
BN kemudiannya akan memenangi pilihan raya mengejut dengan majoriti dua pertiga yang selesa, dengan Datuk Seri Sulaiman Md Ali dilantik semula sebagai ketua menteri.
Melebarkan keretakan dalam kepimpinan Umno
Johor akan menjadi negeri terbaru yang mengalami ketidakstabilan politik berikutan kematian seorang Adunnya, yang menyebabkan kerajaan menteri besar Datuk Seri Hasni Mohammad hanya mempunyai satu kerusi lebih daripada pembangkang.
Pada 12 Mac, BN akan meneruskan kemenangan besar dalam pilihan raya negeri baru-baru ini dengan memperoleh majoriti dua pertiga di DUN Melaka.
Pada Jun, ahli Majlis Tertinggi Umno yang dipecat dan Ahli Parlimen Pasir Salak Datuk Seri Tajuddin Abdul Rahman mendedahkan dakwaan komplot untuk menyokong Anwar menjadi perdana menteri oleh beberapa ahli parlimen Umno yang diketuai Ahmad Zahid pada Mei 2020.
Sebagai tindak balas, Ahmad Zahid dipetik sebagai berkata Tajuddin sendiri harus “pasti tahu” apa yang telah dilakukannya kerana disingkirkan secara tidak senonoh sebagai ahli majlis tertinggi.
Tajuddin kemudiannya akan mendahului pengesahan rasmi Ahmad Zahid dengan menamakan dirinya sebagai calon pilihan raya untuk PRU15 walaupun telah digantung enam tahun daripada parti pada September.
Secara berasingan, Ismail Sabri pada Ogos menafikan beliau telah diugut untuk dipecat daripada Umno jika beliau enggan tunduk kepada tuntutan majlis tertingginya untuk mengadakan pilihan raya umum tahun ini.
Sebagai perdana menteri pertama yang tidak menjadi ketua parti politik, Ismail Sabri telah menerima tekanan hebat daripada Umno untuk mengadakan pilihan raya umum awal.
Ahmad Zahid dilihat membangkitkan kemarahan perwakilan Umno pada perhimpunan agung khas Umno baru-baru ini pada 27 Ogos untuk merayu Ismail Sabri supaya menyerah kepada kehendak parti, di tengah-tengah ejekan besar-besaran daripada orang ramai apabila bekas itu menyebut nama mereka.
Dalam beberapa bulan kebelakangan ini, pemimpin Umno secara lantang mendesak pemilihan diadakan tahun ini untuk memanfaatkan kemenangan besar BN dalam pilihan raya negeri Johor dan Melaka.
Pada 10 Oktober, Ismail Sabri mengumumkan pembubaran Parlimen bagi memberi laluan kepada pilihan raya awal ketika negara bersiap sedia menghadapi banjir monsun tahunan.
Suruhanjaya Pilihan Raya akan bermesyuarat pada 20 Oktober untuk memutuskan tarikh penamaan calon dan pengundian, yang kini dijangka pada pertengahan November.
Baca lagi | PM: Dokumen dekad platinum Angkatan Pertahanan Awam akan menjadi pemacu utamanya dalam dekad akan datang
Baca lagi | Ketua Polis Perak: Bedah siasat ke atas mayat reput mendedahkan wanita maut dicekik, kes diklasifikasikan semula sebagai bunuh
